Ποιειν Και Πραττειν - create and do

You are here: Home » Conferences » Symposium "The need of a constructive dialogue", 1 -7 Sept. 2015 » Presentations of Speakers » The Role of Dialogue in the Development of Presocratic Philosophy – N.I. Georgakellos

The Role of Dialogue in the Development of Presocratic Philosophy – N.I. Georgakellos

(Greek text below)


The presocratic period that is from 650 BC till approximately 430 BC when Socrates appears, acts and dominates, is an amazing period indeed.
It is the period which is characterized by certain great thinkers, who one after the other, with their notions form the foundation of the scientific thought, at least of the western one.
From Thales with whom the Presocratic period begins till Parmenides, Empedocles and Democritus who lived till the years of Socrates, a series of really great thinkers are born who judge, question, correct and supplement their predecessors and, at the end, each one of them delivers his own view and theory.
Hellenic spirit permanently alert and investigative was always in search of the real knowledge and struggling to find the correct questions regarding the Universe and the Man. This research seems to be as old as the famous “Know Yourself” which Guthrie, very wisely, says that it comes straight from Apollo. Till the 7th century BC the mythological and theological theories of the Orphics, Homer and Hesiodus were prevailing but soon stopped satisfying the Hellenic curiosity and then other views based on rational thinking, like the ones of the poet Alkman from Sparta and Epimenides from Crete, appeared. By the end of the century Thales came into picture. He was the first who tried to explain the universe based on natural principles and it was then that the procedure of looking for the basic principles which command the world, the procedure that Plato in “Sophist” quoted as “battle of giants for the questioning about essence” begun! As A.C. Crombie states (Augustine to Galileo) with this research, started being created what it is called today “science”. “Science, as we understand it today, is a greek invention” and farther he explains it by stating “Hellenes discovered the Natural Science when, in their effort to comprehend the personless permanence which is hidden behind the world of change, caught the brilliant idea of the generalized application of the scientific theory”.
Similar is the view of G.E.R. Long who quotes (Ancient Greek Science-Thales to Aristotle) that …. despite the achievements of Middle East peoples … it is justified to state that Thales was the first “scientist-philosopher” and then states by paraphrasing Farrington, that “Milesians left gods aside”.
Indeed, Milesians not only left gods aside but furthermore, instead of studying one specific earthquake or eclipse, focused on the general study of phenomena and this is, of course, the basic difference between science and empirical knowledge.
Thales was followed by many really colossal thinkers, most of which still constitute reference points for the international philosophical and scientific thought. Theories like the ones of Anaximander, Pythagoras, Heraclitus, Xenophanes, Parmenides, Empedocles and, of course, Democritus to name a few, not only were revolutionary in their time but also became the cornerstone as well as the spring board for the progress and development of human thought. Moreover, they have paved the way for Socrates.
In the slide we can see the major Greek thinkers till the era of Socrates. There, we can see that each generation is represented by at least one person in this table and as we know every generation was presenting at least one theory which was more complete than the previous ones.
This is not the only impressive one. It is at least, equally impressive that in a period during which the communication means were virtually non existing, in a period during which the creation of written texts was extremely difficult, in a period during which travelling from a place to another was taking usually months, thinkers and their ideas appear continuously from the one edge of, the vast by that time, hellenic world to the other. An idea born e.g. in the Aegean coast within a relatively short period was the seed for a new, usually improved, idea which was born in S. Italy or in Sicily.
Please have a look at the map of the next slide which displays the Ancient Greek world.
The ideas and theories that were developed during this period which –let’s not forget it - is shorter than three centuries, were the foundation of the western civilization and the seed for the genesis of science in the western world. Thales, first, ignored the existing theological theories and pronounced a rational theory for the Genesis that was based on natural laws and this is how the foundations of Physical Sciences were laid. Immediately after, his pupil Anaximander came and then the pupil of the latter Anaximenis with theories which were improving or supplementing or modifying the one of their teacher.
Then we had Pythagoras who taught in his motherland Samos first and then in Crotone, who together with his pupils made a huge contribution to Mathematics which till then was merely an empirical knowledge. Pythagoras contemporaries were Heraclitus the “dark” from Ephesus, as well as Xenophanes, the travelling poet from Colophon, who besides to this contribution to physical sciences he was the first to preach “one God” and laughed at the ideas of polytheism and anthropomorphism of gods.
Parmenides from Elea, the founder of Eleatic school was probably his pupil. Parmenides because of his teaching and notions was deeply respected by Plato who calls him “great” and “father” as well as by later researchers including professor of Cambridge, W.C.C. Guthrie who in his monumental 6-volume history of Greek Philosophy, quotes that “Presocratic philosophy is divided into two halves by the name of Parmenides”.
These all with their theories and notions which were at times either supplementing or even abolishing the previous ones paved the way and from the mythological and theological cosmogonies the human thought followed rational paths and passed first from the floating Earth in the water of Thales to the earth-drum of Anaximander and the trapezoidal Earth of Anaximenes and reached the proposition of Xenophanes about a spheroidal Earth, its acceptance by Parmenides and from there to the amazing notions of Empedocles which are based on the existence of four basic elements (rhizomata-roots) and two counter acting forces
(Philotis and Neikos) and to the famous atomic theory of Democritus. At the same time, due to Pythagoreans, Arithmetics and Geometry ceased being used simply for calculations and measurement of fields and became the first parts of the Mathematical Science.
And the obvious question comes. How it is possible to produce so many in such a limited timespan. Of course, presocratic Greeks had already a very important tool, I mean their extremely developed language which allowed them to catch, think, work on, conceive and finally express very complex and difficult ideas. But it was only that or there was something more? Instead of answering it myself I prefer to state the view of one of the top philosophers of 20th century, of sir Karl Popper who in his book “The World of Parmenides” wrote that “…early history of Greek philosophy, especially from Thales to Plato is a great history. It is rather too good to be true. In every generation we have at least one new philosophy of amazing originality and depth. How this was possible? Of course it is impossible to explain originality and genius. But it is possible to throw some light onto them. What was the secret of ancient Greeks? What I have to say is that it was a certain tradition –the tradition of critical discussion”.
So, it was the critical discussion, the dialogue according to Karl Popper the secret of Ancient Greeks and, of course, the great philosopher is right. But what sort of dialogue does he mean? As we all know, there are various types of dialogue:
 “Dialogue” is what usually takes place at the end of a class when pupils ask their questions and their teacher answers.
 “Dialogue” they call also the polyphonic monologue which happens in some gatherings usually of political nature, where after the chief has spoken there are some more speakers who say the same things in order to flatter him.
 “Dialogue” is called the cacophony created by people who disagree strongly and no one listens because no one intends to be convinced.
 Last but not least, “dialogue” is considered to be the negotiation between a strong and a weak party where the opinion of the strong party finally prevails. Typical example of such a dialogue, which unfortunately is usual in today’s international relations, is the one between Athens and Milos which is described by Thucydides in a marvelous way.
Naturally, Karl Popper did not mean anything of the above. He meant the critical dialogue, the one that the pupil was criticizing his teacher, which was between the Greeks of that period was taking place so intensively, so often, as well as so productively that is almost certain that the teacher was encouraging his pupils to criticize and correct him. The development of the presocratic philosophy as well as the words of the thinkers themselves show that teachers were always urging their pupils to question, investigate and look for the truth. This is why each new theory was the springboard for the creation of the next one. As Popper says “the critical method exercises on theories some sort of pressure for progressive choice” and using the Cosmology of Parmenides as example, describes the, likely to his opinion, procedure by which philosophers were affecting each other.
 Parmenides writes his poem from fragment B10 onwards (except B16)
 Xenophanes works on his theology without the idea of spheroidal earth; discussions with Parmenides.
 Xenophanes skepticism has an effect on Parmenides.
 Xenophanes adopts the notion of Parmenides about the spheroidal earth and other stars and uses it in this theology.
 Parmenides realizes the general effects of skepticism.
 The problem of change quoted by Heraclitus affects Parmenides.
 Parmenides ability to judge reaches its peak.
 He becomes an orthologist and the notion “what is, exists indeed” is valid beyond any doubt.
This scenario, which according to Popper is the procedure according which Parmenides formed his Cosmology with the spheroidal earth, is a splendid example of the effect of the critical dialogue on the creation and development of the Presocratic Philosophy and, of course, if we look at the notions of Presocratics we can find many more similar cases as e.g. the signs of Parmenides effect on Empedocles (spheroidal earth, sphaeros etc.) as well as of Pythagorians, via his Pythagorean teacher Ameinias (holy tetraktys, four rhizomes etc.) or even the effect of Heraclitus to almost all who came after him. Therefore, I feel that the importance of critical dialogue especially for this period is
more than obvious, so there is no need of more arguments in order to convince you.
However, before closing, I would like to share with you certain thoughts more. As we have just seen, the role of dialogue was decisive in the development as well on the propagation of ideas and notions which, in that time, were more than revolutionary. Nowadays, that contrary to the Presocratic era, the channels of communication are open and accessible to everybody and the information comes as a strong stream and is available to all, we observe that general level of people’s knowledge does not increase and the communication between people has decreased dramatically.
I believe that the reason is obvious. While the Communication is easy and possible for all, dialogue is missing. It is exactly the kind of dialogue which we have described as the motive force of the development of the presocratic philosophy which is missing. It is the free, critical Dialogue.
It is therefore our duty to spare no effort in order to see this dialogue being developed and propagated between individuals and also between peoples.
I believe that it is a need of our Civilization.
Thank you for your attention.


Ο ΡΟΛΟ΢ ΣΟΤ ΔΙΑΛΟΓΟΤ ΢ΣΗΝ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΗ΢ ΠΡΟ΢ΩΚΡΑΣΙΚΗ΢ ΦΙΛΟ΢ΟΦΙΑ΢.
N. I. Γεσξγαθέιινπ

Η πεξίνδνο ησλ Πξνζσθξαηηθώλ θηινζόθσλ δειαδή από ην 650 π.X. κέρξη πεξίπνπ ην 430 π.X. νπόηε εκθαλίδεηαη, δξα θαη θπξηαξρεί ν Σσθξάηεο είλαη κία πξαγκαηηθά εθπιεθηηθή πεξίνδνο.
Πξόθεηηαη γηα ηελ πεξίνδν θαηά ηελ νπνία εκθαλίδνληαη ζπλερώο κεγάινη ζηνραζηέο, νη νπνίνη o έλαο κεηά ηνλ άιιν, κε ηηο απνθάλζεηο ηνπο δηακνξθώλνπλ ηα ζεκέιηα ηεο δπηηθήο ηνπιάρηζηνλ, επηζηεκνληθήο ζθέςεο.
Από ηνλ Θαιή, κε ηνλ νπνίν μεθηλάεη ε πξνζσθξαηηθή πεξίνδνο, κέρξη ηνλ Παξκελίδε, ηνλ Δκπεδνθιή θαη ηνλ Γεκόθξηην πνπ έδεζαλ κέρξη ηα ρξόληα ηνπ Σσθξάηε, γελληέηαη κία ζεηξά ζπνπδαίσλ πξαγκαηηθά ζηνραζηώλ νη νπνίνη θξίλνπλ, ακθηζβεηνύλ, δηνξζώλνπλ θαη ζπκπιεξώλνπλ ηνπο πξνεγνύκελνπο θαη ηειηθά παξαδίδνπλ ν θαζέλαο ηελ δηθή ηνπ άπνςε θαη ζεσξία.
Τν ειιεληθό πλεύκα ζπλερώο αλήζπρν θαη δηεξεπλεηηθό, αλαδεηνύζε πάληνηε ηελ αιήζεηα ηεο πξαγκαηηθήο γλώζεο θαη ελαγσλίσο πξνζπαζνύζε λα βξεη ηηο ζσζηέο απαληήζεηο ζε δηάθνξα εξσηήκαηα γηα ηνλ Κόζκν θαη ηνλ Άλζξσπν. Απηή ε αλαδήηεζε, θαίλεηαη όηη, είλαη ηόζν παιηά όζν θαη ην πεξίθεκν «Γλώζη ζαπηόλ» πνπ ν Guthrie, ζνθά, απνδίδεη ζηνλ Απόιισλα. Μέρξη ηνλ 7ν αη. π.Χ. επηθξαηνύζαλ νη κπζνινγηθέο θαη ζενινγηθέο ζεσξίεο ησλ Οξθηθώλ, ηνπ Οκήξνπ θαη ηνπ Ηζηόδνπ. Απηέο όκσο ζύληνκα έπαςαλ λα ηθαλνπνηνύλ ηελ ειιεληθή πεξηέξγεηα θη έηζη, ηνλ 7ν π.Χ. αηώλα άξρηζαλ λα αθνύγνληαη θη άιιεο απόςεηο ζηεξηδόκελεο ζηελ ινγηθή, όπσο ηνπ πνηεηή Αιθκάλνο από ηελ Σπάξηε θαη ηνπ Δπηκελίδε από ηελ Κξήηε. Τόηε, πξνο ην ηέινο ηνπ αηώλα, εκθαλίζηεθε θαη ν Θαιήο. Απηόο ήηαλ ν πξώηνο πνπ πξoζπάζεζε λα εμεγήζεη ηνλ θόζκν ζηεξηδόκελνο ζε θπζηθέο αξρέο θαη από ηόηε μεθίλεζε ε δηαδηθαζία αλαδήηεζεο ησλ βαζηθώλ αξρώλ πνπ δηέπνπλ ηνλ θόζκν, απηή ε δηαδηθαζία πνπ ν Πιάησλ ζηνλ Σνθηζηή απεθάιεζε «γηγαληνκαρία ηηο είλαη δηά ηελ ακθηζβήηεζηλ πεξί ηεο νπζίαο»! Με απηή ηελ αλαδήηεζε άξρηζε λα δεκηνπξγείηαη απηό πνπ απνθαινύκε «επηζηήκε» θαη όπσο γξάθεη ν A.C. Crombie (Από ηνλ Απγνπζηίλν ζηνλ Γαιηιαίν).
« Η επηζηήκε όπσο ηελ ελλννύκε ζήκεξα, είλαη ειιεληθή επηλόεζε» θαη ην αηηηνινγεί παξαθάησ γξάθνληαο «Οη Έιιελεο αλαθάιπςαλ ηελ θπζηθή επηζηήκε όηαλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα θαηαλνήζνπλ ηελ απξόζσπε κνληκόηεηα πνπ θξύβεηαη πίζσ από ηνλ θόζκν ηεο αιιαγήο, ζπλέιαβαλ ηελ ιακπξή ηδέα ηεο γεληθεπκέλεο ρξήζεο ηεο επηζηεκνληθήο ζεσξίαο».
Αλάινγε άπνςε δηαηππώλεη θαη ν G.E.R. Long ν νπνίνο γξάθεη (Αξραία Διιεληθή Δπηζηήκε-Από ηνλ Θαιή σο ηνλ Αξηζηνηέιε) όηη " ... παξά ηα επηηεύγκαηα ησλ ιαώλ ηεο Εγγύο Αλαηνιήο... κπνξεί εύινγα λα ππνζηεξηρζεί όηη ν Θαιήο ππήξμε ν πξώηνο επηζηήκσλ-θηιόζνθνο" θαη ζηε ζπλέρεηα ιέεη, παξαθξάδνληαο ηνλ Farrington, "νη Μηιήζηνη αθήλνπλ απ' έμσ ηνπο ζενύο".
Πξαγκαηηθά, νη Μηιήζηνη όρη κόλνλ άθεζαλ απ' έμσ ηνπο ζενύο αιιά επί πιένλ, αληί λα κειεηήζνπλ έλα ζεηζκό ή κία έθιεηςε, όπσο έθαλαλ νη πξνγελέζηεξνη Έιιελεο (Όκεξνο, Ηζίνδνο) θαη άιινη (Αηγύπηηνη, Βαβπιώληνη), έζηξεςαλ ηελ πξνζνρή ηνπο ζηελ γεληθή κειέηε ησλ θαηλνκέλσλ θαη βέβαηα απηή είλαη θαη ε εηδνπνηόο δηαθνξά ηεο επηζηήκεο από ηελ εκπεηξία.
Τνλ Θαιή ηνλ αθνινύζεζαλ πνιινί, πξαγκαηηθά ηεξάζηηνη ζηνραζηέο, νη πεξηζζόηεξνη από ηνπο νπνίνπο απνηεινύλ αθόκε ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ παγθόζκηα θηινζνθηθή θαη επηζηεκνληθή ζθέςε. Θεσξίεο όπσο ηνπ Αλαμίκαλδξνπ, ηνπ Ππζαγόξα, ηνπ Ηξάθιεηηνπ, ηνπ Ξελνθάλε, ηνπ Παξκελίδε, ηνπ Δκπεδνθιή θαη, βεβαίσο, ηνπ Γεκόθξηηνπ, γηα λα αλαθέξσ κεξηθνύο, δελ ήηαλ κόλν επαλαζηαηηθέο γηα ηελ επνρή ηνπο αιιά απεηέιεζαλ ζηελ ζπλέρεηα ην ζεκέιην αιιά θαη ην εθαιηήξην γηα ηελ πξόνδν θαη ηελ εμέιημε ηεο αλζξώπηλεο ζθέςεο.
Δπί πιένλ, άλνημαλ ηνλ δξόκν γηα ηνλ Σσθξάηε θαη ηε δηδαζθαιία ηνπ.
Σηελ δηαθάλεηα, βιέπνπκε ηνπο θπξηόηεξνπο εθπξνζώπνπο ηεο ειιεληθήο δηαλόεζεο κέρξη ηα ρξόληα ηνπ Σσθξάηε. Δθεί παξαηεξνύκε όηη θάζε γεληά έρεη έλα ηνπιάρηζηνλ εθπξόζσπν ζ’ απηόλ ηνλ πίλαθα θαη, όπσο μέξνπκε πηα, θάζε γεληά παξνπζίαδε κία ηνπιάρηζηνλ ζεσξία πιεξέζηεξε από εθείλε ηεο πξνεγνύκελεο γεληάο.
Αιιά απηό δελ είλαη ην κόλν εληππσζηαθό. Δίλαη ηνπιάρηζηνλ ην ίδην
εληππσζηαθό όηη ζε κηα επνρή πνπ ηα κέζα επηθνηλσλίαο ήηαλ νπζηαζηηθώο
αλύπαξθηα, πνπ ε δεκηνπξγία γξαπηώλ θεηκέλσλ είρε ηεξάζηηεο δπζθνιίεο θαη
ε κεηάβαζε από ηνλ έλα ηόπν ζηνλ άιιν απαηηνύζε ζπλήζσο κήλεο, νη
ζηνραζηέο θαη νη ηδέεο ηνπο εκθαλίδνληαη ζπλερώο από ηελ κία άθξε ηνπ
απέξαληνπ ηόηε, ειιεληθνύ θόζκνπ κέρξη ηελ άιιε. Μία ηδέα πνπ είρε
εκθαληζηεί π.ρ. ζηα παξάιηα ηνπ Αηγαίνπ, κέζα ζε κηθξό, ζρεηηθά δηάζηεκα
απνηεινύζε ην γνληκνπνηεκέλν θύηξν γηα κία λέα ηδέα, ζπλήζσο βειηησκέλε
ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνύκελε, πνπ γελληόηαλ ζηελ Κάησ Ιηαιία ή ηελ Σηθειία.
Ο ράξηεο ηεο επόκελεο δηαθάλεηαο είλαη θαηαηνπηζηηθόο.
Οη ηδέεο θαη νη ζεσξίεο πνπ παξήρζεζαλ ζ’ απηήλ ηελ πεξίνδν, πνπ –κε ην
μερλάκε- είλαη κηθξόηεξε από ηξείο αηώλεο, απεηέιεζαλ ηνλ ζεκέιην ιίζν ηνπ
δπηηθνύ πνιηηηζκνύ γεληθόηεξα θαη ηνλ ζπόξν γηα ηελ γέλεζε ηεο επηζηήκεο
ζηνλ δπηηθό θόζκν. Ο Θαιήο, πξώηνο, αγλόεζε ηηο ζενινγηθέο ζεσξίεο πνπ
επηθξαηνύζαλ κέρξη ηόηε θαη θαηέζεζε κία ινγηθή ζεσξία γηα ηελ γέλεζε ηνπ
ζύκπαληνο πνπ ζηεξηδόηαλ ζε θπζηθνύο λόκνπο θαη κ’ απηό ηνλ ηξόπν έζεζε
ηα ζεκέιηα ησλ Φπζηθώλ επηζηεκώλ. Ακέζσο, αθνινύζεζε ν καζεηήο ηνπ
Αλαμίκαλδξνο θαη ν καζεηήο ηνπ δεύηεξνπ Αλαμηκέλεο κε ζεσξίεο πνπ
βειηίσλαλ ή ζπκπιήξσλαλ ή ηξνπνπνηνύζαλ εθείλε ηνπ δαζθάινπ ηνπο.
Μεηά ήξζε ν Ππζαγόξαο πνπ δίδαμε ζηελ παηξίδα ηνπ ηε Σάκν πξώηα θαη
ζηνλ Κξόησλα αθνινύζσο, ν νπνίνο καδί κε ηνπο καζεηέο ηνπ, έδσζαλ
ηεξάζηηα ώζεζε ζηα Μαζεκαηηθά πνπ κέρξη ηόηε απνηεινύζαλ απιώο
εκπεηξηθή γλώζε. Σύγρξνλνη ηνπ Ππζαγόξα ήηαλ ν Ηξάθιεηηνο από ηελ
Έθεζν, ν επηιεγόκελνο «ζθνηεηλόο» αιιά θαη ν πνιπηαμηδεκέλνο πνηεηήο Ξελνθάλεο από ηελ Κνινθώλα πνπ εθηόο από ηελ πξνζθνξά ηνπ ζηηο θπζηθέο επηζηήκεο, πξώηνο απηόο, δίδαμε ηνλ «έλα Θεό» θαη εηξσλεύηεθε ηνλ πνιπζετζκό θαη ηνλ αλζξσπνκνξθηζκό ησλ ζεώλ. Μαζεηήο ηνπ, κάιινλ, ήηαλ ν Διεάηεο θαη ηδξπηήο ηεο «Διεαηηθήο Σρνιήο» Παξκελίδεο ν νπνίνο κε ηελ δηδαζθαιία θαη ηηο απνθάλζεηο ηνπ θέξδηζε ηνλ ζεβαζκό ηνπ Πιάησλα πνπ ηνλ απνθαιεί «κέγα» θαη «παηέξα» αιιά θαη ησλ λεσηέξσλ κειεηεηώλ κεηαμύ ησλ νπνίσλ είλαη θαη ν θαζεγεηήο ηνπ Cambridge, ν W.K.C. Guthrie, ν νπνίνο ηνλίδεη ζην ζρεηηθό θεθάιαην ηεο κλεκεηώδνπο 6-ηνκεο ηζηνξίαο ηνπ ηεο ειιεληθήο θηινζνθίαο, όηη κε ηνλ Παξκελίδε ε πξνζσθξαηηθή θηινζνθία ρσξίδεηαη ζε δύν ίζα κέξε.
Απηνί όινη κε ηηο ζεσξίεο θαη ηηο απνθάλζεηο ηνπο πνπ άιινηε ζπκπιήξσλαλ θαη άιινηε θαηαξγνύζαλ ηηο πξνεγνύκελεο άλνημαλ ηνλ δξόκν θαη από ηηο κπζνινγηθέο-ζενινγηθέο θνζκνγνλίεο, ε αλζξώπηλε ζθέςε αθνινύζεζε ινγηθνύο δξόκνπο θαη, αθνύ πέξαζε από ηελ επηπιένπζα ζην λεξό γε ηνπ Θαιή, ηελ γε-ηύκπαλν ζε ηζνξξνπία ηνπ Αλαμίκαλδξνπ θαη ηελ ηξαπεδνεηδή γε ηνπ Αλαμηκέλε, έθζαζε ζηελ πξόηαζε ηνπ Ξελνθάλε γηα ηε ζθαηξηθόηεηα ηεο γεο, ηελ απνδνρή ηεο από ηνλ Παξκελίδε θη από εθεί ζηηο εθπιεθηηθέο ζεσξίεο ηνπ Δκπεδνθιή πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ ύπαξμε ηεζζάξσλ βαζηθώλ ζηνηρείσλ (ξηδώκαηα) θαη δύν αληηξξόπσλ δπλάκεσλ (Φηιόηεο θαη Νείθνο) θαη ζηελ πεξίθεκε αηνκηθή ζεσξία ηνπ Γεκνθξίηνπ. Παξάιιεια κε ηνπο Ππζαγόξεηνπο, ε Αξηζκεηηθή θαη ε Γεσκεηξία παύνπλ λα ρξεζηκεύνπλ απιώο γηα ηελ εθηέιεζε ινγαξηαζκώλ θαη ηε κέηξεζε αγξνηεκαρίσλ θαη γίλνληαη ηα πξώηα κέξε ηεο επηζηήκεο ησλ Μαζεκαηηθώλ!
Δύινγα ζα αλαξσηεζεί θαλείο. Πσο είλαη δπλαηόλ κέζα ζε ηόζν ιίγν ρξόλν λα παξαρζνύλ ηόζα πνιιά. Βέβαηα, νη πξνζσθξαηηθνί Έιιελεο είραλ ήδε έλα ζπνπδαίν εξγαιείν ζηε δηάζεζή ηνπο, ελλνώ ηελ εμαηξεηηθά αλεπηπγκέλε γιώζζα ηνπο πνπ ηνπο επέηξεπε λα ζπιιακβάλνπλ, λα ζθέπηνληαη, λα επεμεξγάδνληαη, λα αληηιακβάλνληαη θαη ελ ηέιεη, λα εθθξάδνπλ ηδηαίηεξα ζύλζεηεο θαη δύζθνιεο έλλνηεο. Ήηαλ όκσο κόλν απηό ή ππήξρε θαη θάηη αθόκε; Αληί γηα ηε δηθή κνπ απάληεζε πξνηηκώ λα αλαθέξσ ηελ άπνςε ελόο από ηνπο θνξπθαίνπο θηινζόθνπο ηνπ 20ν αηώλα, ηνπ sir Karl Popper ν νπνίνο ζην βηβιίν ηνπ ν «Κόζκνο ηνπ Παξκελίδε», έγξαςε «..Η πξώηκε ηζηνξία ηεο ειιεληθήο θηινζνθίαο, ηδίσο από ηνλ Θαιή σο ηνλ Πιάησλα, είλαη κία ιακπξή ηζηνξία. Είλαη κάιινλ ππεξβνιηθά θαιή γηα λα είλαη αιεζηλή. Σε θάζε γελεά έρνπκε κία ηνπιάρηζηνλ θαηλνύξγηα θηινζνθία, κία θαηλνύξγηα θνζκνινγία κε ζπγθινληζηηθή πξσηνηππία θαη βάζνο. Απηό πσο ήηαλ δπλαηόλ; Φπζηθά είλαη αδύλαηνλ λα εμεγεζεί ε πξσηνηππία θαη ε ηδηνθπΐα. Είλαη όκσο δπλαηόλ λα ηηο θσηίζνπκε θάπσο. Πνην ήηαλ ην κπζηηθό ησλ αξραίσλ; Εγώ έρσ λα πσ πσο ήηαλ θάπνηα παξάδνζε –ε παξάδνζε ηεο θξηηηθήο ζπδήηεζεο».
Η θξηηηθή ζπδήηεζε, ινηπόλ, ν δηάινγνο είλαη ζύκθσλα κε ηνλ Karl Popper, ην κπζηηθό ησλ αξραίσλ θαη βέβαηα ν κεγάινο θηιόζνθνο έρεη δίθην!. Αιιά ηη είδνπο δηάινγν ελλνεί; Όπσο όινη καο μέξνπκε ππάξρνπλ δηάθνξα είδε δηαιόγνπ:
• «Γηάινγνο» είλαη απηό πνπ ζπλήζσο γίλεηαη ζην ηέινο ελόο καζήκαηνο όηαλ κεξηθνί καζεηέο ιέλε ηηο απνξίεο ηνπο θη ν θαζεγεηήο ηνπο απαληά.
• «Γηάινγνο» ιέγεηαη θαη ν πνιπθσληθόο κνλόινγνο πνπ γίλεηαη ζε δηάθνξεο, ζπλήζσο θνκκαηηθέο, ζπγθεληξώζεηο πνπ κεηά ηνλ αξρεγό ζεθώλνληαη θη άιινη θαη ιέλε ηα ίδηα πξάγκαηα γηα λα ηνλ θνιαθέςνπλ.
• «Γηάινγνο» ιέγεηαη θαη ε θαθνθσλία πνπ παξάγεηαη κεηαμύ εληόλσο δηαθσλνύλησλ πνπ θαλείο δελ αθνύεη ηνλ άιινλ θαη θαλείο δελ ζθνπεύεη λα πεηζζεί
• «Γηάινγνο», ηέινο, ζεσξείηαη θαη απηόο πνπ δηεμάγεηαη κεηαμύ ελόο ηζρπξνύ θαη ελόο αδύλακνπ όπνπ ν ηζρπξόο επηβάιεη ηειηθά ηελ άπνςή ηνπ. Τππηθό παξάδεηγκα ηέηνηνπ δηαιόγνπ, πνπ αηπρώο είλαη ζπλήζεο ζηηο ζεκεξηλέο δηεζλείο ζρέζεηο, είλαη ν δηάινγνο Αζελώλ-Μήινπ πνπ πεξηγξάθεη ππέξνρα ν Θνπθπδίδεο.
Φπζηθά, ν Karl Popper δελ ελλννύζε ηίπνηε απ’ απηά. Δλλννύζε ηνλ θξηηηθό δηάινγν, ηνλ δηάινγν εθείλν πνπ ν καζεηήο αζθνύζε έληνλε θξηηηθή ζηνλ δάζθαιν θαη πνπ ζηνπο Έιιελεο εθείλεο ηεο πεξηόδνπ αιιά θαη αξγόηεξα, γηλόηαλ ηόζν έληνλα, ηόζν ζπρλά αιιά θαη ηόζν παξαγσγηθά πνπ είλαη ζρεδόλ βέβαην όηη ν δάζθαινο πξνέηξεπε ηνπο καζεηέο ηνπ λα ηνλ θξίλνπλ θαη λα ηνλ δηνξζώζνπλ. Η εμέιημε ηεο πξνζσθξαηηθήο θηινζνθίαο αιιά θαη ηα ιόγηα ησλ ίδησλ ησλ ζηνραζηώλ ηεο επνρήο απηήο δείρλνπλ όηη ε κόληκε πξνηξνπή ησλ δαζθάισλ πξνο ηνπο καζεηέο ηνπο ήηαλ λα πξνβιεκαηίδνληαη θαη λα αλαδεηνύλ ηελ αιήζεηα. Γηα ηνλ ιόγν απηό, θάζε λέα ζεσξία απνηεινύζε απιώο ην εθαιηήξην γηα ηελ δεκηνπξγία ηεο επόκελεο. Όπσο ιέεη ν Popper «Ο θξηηηθόο ηξόπνο αζθεί ζηηο ζεσξίεο έλα είδνο πίεζεο γηα εμειηθηηθή επηινγή» θαη κάιηζηα, ρξεζηκνπνηώληαο ηελ θνζκνινγία ηνπ Παξκελίδε σο παξάδεηγκα, πεξηγξάθεη όηη κία, θαηά ηελ γλώκε ηνπ πηζαλή, δηαδηθαζία αιιειεπεξεαζκνύ ησλ θηινζόθσλ είλαη ε αθόινπζε:
• O Παξκελίδεο γξάθεη ην πνίεκά ηνπ από ην απόζπαζκα Β10 θαη πέξα (εθηόο ηνπ Β16)
• Ο Ξελνθάλεο επεμεξγάδεηαη ηε ζενινγία ηνπ ρσξίο ηε ζθαηξηθόηεηα ηεο γεοˑ ζπδεηήζεηο ηνπ κε ηνλ Παξκελίδε.
• Ο Παξκελίδεο επεξεάδεηαη από ηνλ ζθεπηηθηζκό ηνπ Ξελνθάλε.
• Ο Ξελνθάλεο απνδέρεηαη ηε ζεσξία ηνπ Παξκελίδε γηα ηε ζθαηξηθόηεηα ηεο γεο θαη ησλ άιισλ ζσκάησλ θαη ηελ εθαξκόδεη ζηε ζενινγία ηνπ.
• Ο Παξκελίδεο ζπλεηδεηνπνηεί ζην ζύλνιό ηνπο, ηηο ζπλέπεηεο ηνπ ζθεπηηθηζκνύ.
• Ο Παξκελίδεο επεξεάδεηαη από ην πξόβιεκα ηνπ Ηξαθιείηνπ γηα ηελ αιιαγή.
• Η όμπλζε ηεο θξίζεο ηνπ Παξκελίδε ζηε θνξύθσζή ηεο.
• Μεηαζηξνθή ζηνλ νξζνινγηζκό ην «απηό πνπ είλαη, αιεζηλά ππάξρεη» είλαη κία αδηάςεπζηε απόθαλζε.
Απηή, ε θαηά ηνλ Popper πηζαλή, εθδνρή γηα ηελ δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ν Παξκελίδεο θαηέιεμε ζηελ Κνζκνγνλία ηνπ, πνπ ζεσξεί όηη ην ζρήκα ηεο Γεο είλαη ζθαηξηθό, απνηειεί έλα έμνρν παξάδεηγκα γηα ηελ επίδξαζε ηνπ θξηηηθνύ δηαιόγνπ ζηε δεκηνπξγία θαη ηελ αλάπηπμε ηεο Πξνζσθξαηηθήο Φηινζνθίαο
θαη, βέβαηα, δηαβάδνληαο ηηο απνθάλζεηο ησλ Πξνζσθξαηηθώλ κπνξνύκε λα βξνύκε θαη άιιεο αλάινγεο πεξηπηώζεηο, όπσο γηα παξάδεηγκα, ηα ζεκάδηα ηεο επίδξαζεο ζηνλ Δκπεδνθιή από ηνλ Παξκελίδε (ζθαηξηθόηεηα θαη Σθαίξνο, θιπ) αιιά θαη ησλ Ππζαγνξείσλ κέζσ ηνπ ππζαγόξεηνπ δαζθάινπ ηνπ Ακεηλία, ( ηεξά ηεηξαθηύο θαη ηέζζεξα ξηδώκαηα, θιπ) ή αθόκα, ηελ επίδξαζε ηνπ Ηξάθιεηηνπ ζε όινπο ζρεδόλ ηνπο κεηαγελέζηεξνπο ηνπ θαη πνιιέο άιιεο αθόκα. Ννκίδσ, όκσο, όηη ε ζεκαζία ηνπ θξηηηθνύ δηαιόγνπ, εηδηθά γηα απηή ηελ πεξίνδν, είλαη ήδε νινθάλεξε θαη δελ ρξεηάδεηαη λα πξνζζέζσ ηίπνηε άιιν γηα λα ζαο πείζσ.
Ωζηόζν, πξηλ θιείζσ ζα ήζεια λα κνηξαζηώ καδί ζαο θάπνηεο ζθέςεηο κνπ αθόκα. Όπσο είδακε, ν ξόινο ηνπ δηαιόγνπ ππήξμε απνιύησο απνθαζηζηηθόο ηόζν ζηελ αλάπηπμε όζν θαη ζηελ δηάδνζε θηινζνθηθώλ ηδεώλ θαη απνθάλζεσλ πνπ ζηελ επνρή ηνπο ήηαλ πεξηζζόηεξν από επαλαζηαηηθέο. Σήκεξα, πνπ αληίζεηα κε ηόηε νη δίαπινη επηθνηλσλίαο είλαη αλνηθηνί θαη πξνζβάζηκνη από όινπο θαη ε Πιεξνθνξία είλαη ρεηκαξξώδεο θαη δηαζέζηκε ζηνπο πάληεο παξαηεξνύκε όηη ε Γλώζε ηνπ Σπλόινπ δελ απμάλεη θαη ε Δπηθνηλσλία κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ έρεη κεησζεί ηξαγηθά.
Ννκίδσ όηη ε αηηία είλαη πξνθαλήο. Δλώ ππάξρεη δπλαηόηεηα Δπηθνηλσλίαο ιείπεη ν Γηάινγνο. Λείπεη αθξηβώο ην είδνο ηνπ δηαιόγνπ πνπ πξνεγνπκέλσο ην πεξηγξάςακε σο γελεζηνπξγό αηηία ηεο αλάπηπμεο ηεο Πξνζσθξαηηθήο θηινζνθίαο. Λείπεη ν ειεύζεξνο, θξηηηθόο Γηάινγνο.
Δίλαη ινηπόλ θαζήθνλ όισλ καο λα θξνληίζνπκε λα αλαπηπρζεί θαη λα δηαδνζεί ν Γηάινγνο ηόζν κεηαμύ ησλ αλζξώπσλ όζν θαη κεηαμύ ησλ ιαώλ. Δίλαη αλάγθε γηα ηνλ Πνιηηηζκό καο!
Σαο επραξηζηώ γηα ηελ πξνζνρή ζαο.

 

^ Top

« The Common Discourse of Mankind - Angelos Delivorias | The importance of international collaboration for the protection of national cultural properties – Wolf Dieter Heilmeyer »